Vragen aan de expert: Froukje Veenman over archeologie

Waarom zijn de archeologische vooronderzoeken nodig?

Voor Aanpak Ring Zuid moeten op verschillende plekken graafwerkzaamheden worden verricht. Zoals voor de uitbreiding van wegen en de aanleg van de Helperzoomtunnel. Het Verdrag van Malta verplicht ons om voorafgaand aan de werkzaamheden onderzoek te doen naar archeologische resten in de bodem.

Wat houdt een archeologisch vooronderzoek in?

Bij een archeologisch vooronderzoek worden over een grotere oppervlakte proefsleuven gegraven. De grond wordt hier nauwkeurig onderzocht. Deze vooronderzoeken moeten duidelijk maken of er op een bepaalde plek een uitgebreider archeologisch onderzoek nodig is.

Op welke plekken wordt een archeologisch vooronderzoek gedaan?

Het archeologisch vooronderzoek wordt gedaan op plaatsen waar de verwachting op archeologische vondsten hoog is. Deze locaties worden in eerste instantie bepaald in een bureaustudie, op basis van documenten. Op de locaties die hieruit naar voren komen, wordt booronderzoek gedaan om vast te stellen of het bodemprofiel nog gaaf is. Is dat het geval, dan volgt een archeologisch vooronderzoek. In het voorjaar van 2015 is archeologisch vooronderzoek gepland aan het Helperpad (op de plek van de toekomstige Helperzoomtunnel) en bij de Kieler Bocht. Langs de zuidelijke ringweg zijn de afgelopen jaren op diverse andere plaatsen ook boor- en proefsleufonderzoeken verricht.

Wat verwachten jullie aan te treffen?

In de archeologische vooronderzoeken zouden we resten kunnen vinden uit de steentijd, de bronstijd of de ijzertijd. Deze benamingen verwijzen naar de materialen die mensen gebruikten om gereedschappen te maken. Misschien vinden we bijvoorbeeld bewerkte vuursteentjes. Dat zou erop wijzen dat op die plek in de steentijd mensen bezig zijn geweest met het maken van pijlpunten of gereedschappen.

Hoe groot is de kans dat er iets wordt aangetroffen?

De kansen om iets aan te treffen, verschillen per locatie. Bij de plek waar de Helperzoomtunnel komt, zijn de kansen het grootst. Dat is een interessante locatie, op de oostflank van de Hondsrug. Na de ijzertijd is dit gebied bedekt met een dikke laag klei, afgezet door de zee die tot hier kwam toen de zeespiegel begon te stijgen. Als er iets uit de ijzertijd of ouder in de bodem zit, is dat waarschijnlijk goed geconserveerd. Bovendien zijn niet ver daar vandaan onlangs resten gevonden van een nederzetting uit de nieuwe steentijd. Dat was aan het Harm Buiterplein, op de plek waar nu het gemeentekantoor staat. Het is goed mogelijk dat we bij de Helperzoomtunnel-locatie een vergelijkbare nederzetting aantreffen.

Wat hopen jullie aan te treffen? Wat zou de ultieme vondst zijn?

We weten dat aan het eind van de steentijd de mens om in zijn voedsel te voorzien, overging van jagen naar boeren. Eerst trok men dus door het gebied, achter de dieren aan. Later gingen de mensen zich op bepaalde plekken vestigen. Wat wetenschappelijk gezien een erg interessante vraag is, is op welk moment deze overgang plaatsvond. Wat we het liefst zouden aantreffen, zijn sporen die ons meer vertellen over die overgang.

Leveren de archeologische vooronderzoeken ook informatie op over de geschiedenis van de stad?

Omdat er voor Aanpak Ring Zuid niet in de binnenstad hoeft te worden gegraven, is het niet de verwachting dat de vooronderzoeken meer licht gaan werpen op de historie van de stadsontwikkeling. Bij de Helperzoomtunnel bijvoorbeeld, is de laatste eeuwen weinig gebouwd. Het ligt ook in het schootsveld van de Helperlinie. Dit was een verdedigingswerk aan de zuidkant van de stad, eind 17e eeuw gebouwd om een herhaling van het bekende beleg door Bommen Berend (1672) te voorkomen. Het gebied ten zuiden van de Helperlinie moest vrij blijven van bebouwing, zodat de tegenstanders die de stad naderden, zich nergens achter konden verschuilen. Dus uit die tijd verwachten we daar weinig sporen aan te treffen.

De Helperlinie lag ten zuiden van de stad, maar nog voor Helpman. Het verdedigingswerk moest de stad beschermen tegen invallen uit het zuiden. De linie bestond uit een serie van bastions, redoutes en bolwerken met ervoor een 'droge' gracht en een 'natte' horizont.

Welke overlast leveren de archeologische vooronderzoeken op?

De meeste vooronderzoeken zijn op plekken die op enige afstand liggen van de bebouwing en de wegen. Voor de onderzoeken worden graafmachines gebruikt. Het gebied moet één of twee weken worden afgezet. Ook wordt het grondwater tijdelijk verlaagd, zodat de bodem niet te nat is. De werkzaamheden worden alleen overdag uitgevoerd. Naar verwachting hebben het verkeer en de omwonenden hier geen hinder van. Wie toch overlast ervaart, kan contact opnemen met het projectbureau Aanpak Ring Zuid.

Als uit de vooronderzoeken blijkt dat het nodig is om een uitgebreider archeologisch onderzoek te doen, levert dat dan vertraging op?

De uitkomsten van de archeologische vooronderzoeken zijn bekend voordat de aanbesteding is afgerond. De toekomstige aannemer kan in zijn planning de eventuele archeologische onderzoeken meenemen. We verwachten daarom geen vertraging.

Uw vraag?

Heeft u een vraag die hierboven nog niet is beantwoord? Stel uw vraag dan via de reacties hieronder.