Paul Kersten, ontwerper Zuiderplantsoen: ‘Ik ben op zoek gegaan naar de geschiedenis van de plek’
Combinatie Herepoort is begonnen met de aanleg van het Zuiderplantsoen, het nieuwe park dat op de deksels van de verdiepte ligging komt. Ontwerper van het park is Paul Kersten, landschapsarchitect bij het Rotterdamse bureau wUrck. “Toen ik met het ontwerp begon, lag er pak papier van één meter dik met eisen. Daarin ben ik op zoek gegaan naar de geschiedenis van deze prachtige locatie.”
Hoewel Kersten de nodige ervaring heeft met het ontwerpen van landschappen en parken, beschouwt hij het werken aan het Zuiderplantsoen als een grote eer. “Het is een nieuw, groot stadspark op een bijzondere plek. Het Zuiderplantsoen is meer dan alleen het Sterrebos. Het gaat ook om het samenvoegen van stadswijken. Het was een enorme klus. Ik ben er al met al acht à negen jaar mee bezig geweest. Ik werd er al bij betrokken vanaf het moment dat Combinatie Herepoort meedeed aan de aanbestedingsfase, in 2015.”
Extra ambities
“Toen wij aan het project begonnen lag er al eerste ontwerp voor het Zuiderplantsoen, van West 8”, vertelt Kersten. “Daar zijn wij mee verder gegaan. Daarbij heb ik me laten inspireren door de prachtige tuin die al rondom het DUO-gebouw ligt, van landschapsarchitect Lodewijk Baljon. Op basis hiervan hebben we een mooi ontwerp voor het Zuiderplantsoen gemaakt, dat aansloot op de DUO-tuin en dat tegelijkertijd de geschiedenis van de locatie blootlegt. Ook hebben we hierin nog een aantal nieuwe ambitieuze wensen en eisen van de gemeente verwerkt.”
Kersten legt uit dat hij in het eerste ontwerp een scherpe visie miste op de positie van dit nieuwe park in de stad. “Ik vond dat het ontwerp nog weinig gelaagd was, het vertelde weinig over de historie van het gebied. Een gemiste kans, want het park heeft een prachtige ligging, waarbij het de Hondsrug doorsnijdt. Het park komt ook deels in het vroegere Sterrebos. Met het Zuiderplantsoen ontstond de kans om het landschapspark van de beroemde landschapsarchitect Zocher weer tot een eenheid te maken, nadat het in de jaren zestig bruut door de ringweg was doorsneden. Ik vond het interessant om de verschillende lagen die het aanzien van het gebied hebben bepaald, weer zichtbaar te maken.”
"De gedachte achter het Geheugenbalkon vond ik interessant, dat je het heden ziet als een momentopname in een langere periode."
Aansluiting
Bureau wUrck is voor Aanpak Ring Zuid niet alleen betrokken bij het Zuiderplantsoen. “Ons bureau is samen met architect Syb van Breda ook verantwoordelijk voor de verdere inpassing en architectonische vormgeving in het project. Denk aan het ontwerp van de viaducten, de geluidsschermen, de verdiepte ligging en de landschappelijke inpassing van de parkway. Dus daar hebben we aansluiting bij gezocht.”
Bij het uitwerken van het ontwerp heeft Kersten zich ook ingespannen om iets extra’s te doen, iets meer dan gevraagd. “Zo zou in eerste instantie het Oude Winschoterdiep ter plekke van de ringweg gedempt worden. Dat vonden we onacceptabel. Het zou een aanslag zijn op de historische structuur van de stad. Daarom hebben we alle mogelijkheden onderzocht om het kanaal open te houden. Dat is gelukt. Het kanaal is ter plekke van de ringweg weliswaar niet zo diep, maar het beeld is wel dat het kanaal doorloopt. Daarmee hebben we echt kwaliteitswinst geboekt.”
Tijdslagen
Wie straks door het Zuiderplantsoen wandelt of fietst, komt oog in oog te staan met de geschiedenis van het gebied. “We hebben ervoor gekozen de verschillende tijdslagen zichtbaar te maken. Dat begon met de wens om het oorspronkelijke Sterrebos terug te laten komen in het ontwerp. Daarmee bedoel ik de rechte lijnen en het lijnenspel dat daardoor ontstaat. Ook wilden we iets doen met de vele zwerfkeien uit de ijstijd die we bij de graafwerkzaamheden tegenkwamen. En tegelijkertijd was Studio LA bezig met het ontwerp van het uitkijkpunt aan de Hereweg, het Geheugenbalkon. Daarbij zetten ze een stuk van de oude ringweg letterlijk op een voetstuk."
"De gedachte achter het Geheugenbalkon vond ik interessant, dat je het heden ziet als een momentopname in een langere periode. Zo ontstond als vanzelf het idee van de tijdslagen. In het nieuwe ontwerp kwamen al die lijnen samen. De ijstijd is zichtbaar gemaakt in de zwerfkeien die in het park liggen. Het oude Sterrebos is onder andere zichtbaar in het ontwerp van de tegels van het wandelpad. Ook de contouren van de verdedigingswerken aan de zuidkant van de stad, de Helperlinie, zijn verderop al herkenbaar gemaakt. En, als het doorgaat, blijven twee pilaren van de oude ringweg staan bij het kanaal. Zo zijn alle cruciale perioden voor deze plek op een of andere manier verbeeld.”
Eenheid
Het Zuiderplantsoen bestaat straks uit verschillende onderdelen, zoals het gedeelte tussen de beide delen van het Sterrebos, de tuin van DUO en ook het buurtpark tussen de Oosterpoortwijk en De Linie. Een belangrijk deel van de opgave was ook om deze verschillende onderdelen tot een eenheid te smeden. “Hiervoor is een gedetailleerd beplantingsplan gemaakt. Er worden veel nieuwe bomen geplant. Rondom het Sterrebos is vooral ingezet op inheemse beplanting van bomen, zoals eiken, lindes en berken en inheemse stuiken. Langs de randen komt stinzenbeplanting. Deze vegetatie heeft een hoge ecologische waarde. De prachtige bloementuin van het DUO wordt diep voortgezet in het nieuwe Zuiderplantsoen en daarmee ontstaat er een nieuw leefgebied voor wilde bijen, hommels en vlinders. Ook richting het Oude Winschoterdiep en in aansluiting op de aangrenzende woonbuurten komt hier veel nieuw en weelderig groen. Naast de inheemse vegetatie komen hier ook bloemen en stuiken met meer sierwaarde en wissende bloei, zodat de buurt extra kan genieten van het groen.”
Sterrebospad
Momenteel is er ophef over het Sterrebospad waarmee de structuur van het oude Sterrebos weer zichtbaar wordt gemaakt. Kersten kan zich absoluut niet vinden in de stelling dat de aanleg van het pad schade aan het Sterrebos oplevert. “Deze paden zijn zeer zorgvuldig gepositioneerd binnen het bestaande groen. Er worden geen bomen voor gekapt. Boomspecialisten begeleiden de uitvoering en zien er op toe dat we de boomwortels niet onherstelbaar beschadigen."
Het pad bestaat uit halfverharding met in het midden een rij met tegels met een print van de structuur van het oude Sterrebos. "Langs de Hereweg leggen we dit pad aan op een bestaand geasfalteerd voetpad. De halfverharding die hier voor terugkomt, heeft een betere doorlatendheid en is dus beter voor de onderliggende boomwortels. Langs de Waterloolaan verwijderen we voorzichtig de struiklaag, die momenteel weinig ecologische waarde heeft. Langs de randen komt een nieuwe stinzenbeplanting.”
Het Sterrebospad is volgens Kersten een belangrijk onderdeel van het nieuwe park. “Het pad is net breed genoeg om met een rolstoel, rollator of kinderwagen comfortabel door het park te kunnen lopen. Zo verbeteren we de toegankelijkheid van het park. En we maken op subtiele wijze de cultuurhistorie zichtbaar.”
Bekijk voor meer impressies ook onze pagina Ontwerp Zuiderplantsoen.
Titelfoto: Paul Kersten (elders in het land). Foto: Jeroen van Kooten.
Lees ook:
Met precisie en teamwork is de nieuwe voetgangersbrug over de Julianavijver (bij het Julianaplein) succesvol geplaatst. De brug arriveerde per transportvoertuig en werd met een grote kraan op haar plek gehesen. De medewerkers hielpen stap voor stap om alles veilig en precies te laten verlopen. Bekijk in dit fotoalbum hoe de brug is geplaatst!
Vrijdagnacht 21 februari vanaf 21.00 uur tot zaterdagochtend 09.00 uur is de verdiepte ligging van de zuidelijke ringweg richting Hoogezand volledig dicht. We gaan hier onder andere graffiti verwijderen. In eerste instantie waren deze werkzaamheden voor zaterdag overdag gepland.
Vanaf vrijdag 14 februari tot en met maandag 17 maart is het fietspad langs de Máximaweg tussen de Maaslaan en de Hereweg, het Maaspad, dicht. In deze periode gaan we bezig met werkzaamheden aan de Dinkelvijver. Daarbij moet het werkverkeer gebruikmaken van het fietspad.