TOEN: Houtzaagmolen De Zaayer aan het (Oude) Winschoterdiep
Langs het (Oude) Winschoterdiep hebben verschillende houtzaagmolens gestaan. Een van de deze molens was de Zaayer, gebouwd in 1750 en afgebroken in 1904. Deze molen stond op de plek waar nu het bouwterrein aan de H.L. Wichersstraat ligt. Omdat op deze plek een pompkelder wordt aangelegd, wordt er tot eind volgende week een archeologische opgraving gedaan. Wat kunnen we verwachten?
De houtzaagmolen werd in 1592 uitgevonden door Cornelis Corneliszoon van Uitgeest. In de molen wordt de rondgaande beweging van de wieken omgezet in een op en neer gaande beweging van het zaagraam. Voor die tijd kostte het een maand om een boom te verzagen tot planken. Met de houtzaagmolen ging dat een stuk sneller. Dit betekende een belangrijke impuls voor de scheepbouwindustrie. Omdat de boomstammen via het water werden aangevoerd, werden houtzaagmolens langs een kanaal gebouwd.
Voordat de bomen werden verzaagd, moesten ze lange tijd, soms wel meer dan een jaar, inwateren. Dat betekent dat ze in het water werden gelegd, om ze van hun groeisappen te ontdoen. Grenen boomstammen bleven drijven, eiken boomstammen zakten uiteindelijk naar de bodem. Voor het inwateren van de boomstammen werd aan de voorkant van de molen een grote waterbak gebouwd. Dat werd het ‘balkgat’ genoemd. Via een sleephelling werden de boomstammen uit het balkgat getrokken en vervolgens tot planken gezaagd. Na het zagen werd het hout te drogen gelegd.
De Zaayer
De Zaayer was een molen met een achtkantige bovenbouw en een rechthoekige, houten onderbouw. De molen stond op een soort landtong, met daarom heen het balkgat. Rond de molen was hout aangebracht (een kistwerk) om te voorkomen dat de grond waarop de molen stond, in het water zou glijden. Ten noordoosten van de molen stond een bijbehorend woonhuis, voor de molenaar, en enkele bijgebouwen. Voor het drogen van het hout waren enkele loodsen gebouwd. Het hout werd afgevoerd met een smalspoorlijn.
Aan het begin van de twintigste eeuw werd de molen gesloopt. In 1915 werden op deze plek de woningen van de H.L. Wichersstraat gebouwd. Deze straat vormde de zuidrand van de Oosterpoortbuurt. Ten zuiden van deze straat was vanaf 1907 tot de eeuwwisseling houthandel Nanninga gevestigd. In de woonwijk De Linie, na de eeuwwisseling aangelegd aan de zuidkant van de H.L. Wichersstraat, is de straat ‘De Zaayer’ naar de oude houtzaagmolen vernoemd.
Opgraving
Het doel van de opgraving die sinds begin juni wordt gedaan, is het documenteren van de resten van de houtzaagmolen ‘De Zaayer’. De onderzoekers hopen resten te vinden van de molen en het bijbehorende balkgat. Verder kunnen er uit de middeleeuwen en later sporen worden gevonden die te maken hebben met de landindeling, zoals sloten en greppels. De resultaten van het onderzoek worden in enkele weken verwacht.
Lees ook:
Vanaf de tweede week van januari kunnen inwoners van Groningen een maand lang meedenken en meepraten met de gemeente over het Geheugenpaviljoen, of een ander kunstwerk in het toekomstige Zuiderplantsoen. Mede op basis van de reacties van inwoners besluit de gemeente of het Geheugenpaviljoen er wel of niet komt, al dan niet in aangepaste vorm.
Op donderdag 21 november en vrijdag 22 november planten we bomen aan bij de parallelweg van de westelijke ringweg (N370) ter hoogte van de Laan Corpus den Hoorn. Hierdoor zijn er verschillende afsluitingen rondom de dubbele rotonde Corpus den Hoorn/Stadspark.
De Meeuwerderbaan is vanaf 18 november voor langere tijd afgesloten vanwege werkzaamheden aan de riolering. De werkzaamheden duren naar verwachting tot mei 2025. Gedurende deze periode is de straat niet toegankelijk voor auto’s en fietsers.