Kanonskogels voor Bommen Berend gevonden bij archeologisch onderzoek H.L. Wichersstraat
Op dit moment wordt er een archeologisch onderzoek uitgevoerd bij de H.L. Wichersstraat, op de plek waar de bouwkuip van de verdiepte ligging van de zuidelijke ringweg komt. Bij dit onderzoek zijn onder andere drie kanonskogels gevonden die in 1672 vanuit de stad zijn afgevuurd op de manschappen van Bommend Berend. Verder lijkt het erop dat de houtzaagmolen De Zaayer, die hier ooit gestaan heeft, al veel eerder is gebouwd dan werd aangenomen. Het onderzoek duurt nog tot eind volgende week.
De vondst van de kanonskogels was een verrassing voor senior archeoloog Gert Jan de Roller van MUG ingenieursbureau. “In 1672 probeerde Bernard van Galen, de bisschop van Münster, de stad Groningen in te nemen. De Groningers noemden hem spottend ‘Bommen Berend’. Het was bekend dat de manschappen van Bommen Berend de stad belegerden vanaf de Kempkensberg. De vondst van de kogels op deze plek duidt erop dat er ook soldaten meer richting het Winschoterdiep zijn geweest. Dat wisten we nog niet, al lag het in de lijn der verwachting.”
De Zaayer
Een andere verrassing was de vondst van twee beschoeiingen (oeverbeschermingen) van houtzaagmolen De Zaayer. “Het was bekend dat de molen hier op een soort landtong heeft gestaan, met daaromheen het water waarin het hout werd bewaard. Dat laatste noemen we het balkgat. Dat balkgat is kennelijk een keer verkleind, of de landtong vergroot, maar net hoe je het bekijkt. We gaan het hout van de beschoeiingen onderzoeken om deze aanpassing te kunnen dateren. Hopelijk vinden we hout met voldoende jaarringen. Met behulp daarvan kunnen we tot op ongeveer tien jaar nauwkeurig bepalen hoe oud het is.”
Tot nu toe werd aangenomen dat de houtzaagmolen werd gebouwd in 1750. “Maar kortgeleden hadden we in de archieven al een octrooi gevonden uit 1697. Dat was destijds een soort vergunning. Dat jaartal is interessant, want in datzelfde jaar is de bouw van de Helperlinie gestart. Dat was een verdedigingslijn aan de zuidkant van de stad, aangelegd door de gemeente om een belegering zoals die uit 1672 te voorkomen. Tot nu toe gingen we ervan uit dat eerst de Helperlinie werd aangelegd, en dat daarna de molen werd gebouwd. Maar misschien was het wel andersom en is de ruimte die de gemeente vrijmaakte voor de Helperlinie wel direct ingepikt om de molen te bouwen. We hebben nu onder de molen resten van rond 1650 gevonden. Dat zou kloppen met de theorie dat de molen al veel eerder is gebouwd dan in 1750. Maar dit moeten we nog op een rijtje zetten. Leuk is dat we ook resten van de zagen van de molen hebben gevonden en van de rietkap die op de molen zat.”
Klein gereedschap
Verder vonden de archeologen een sloot die mogelijk uit de Romeinse tijd stamt (ongeveer 200 tot 500 jaar na Christus), maar ook van de vroege middeleeuwen kan zijn (500 tot 1000 na Christus). Bij de sloot, die destijds in het zand is uitgegraven, is een waterput aangetroffen. Ook is er klein gereedschap gevonden, zoals een stukje van een duimstok, een hamer en een zakmes. En ook het nodige huisraad, zoals potjes en kopjes. “Het was voor ons vooral een verrassing dat hier nog zoveel aanwezig was. We hadden verwacht dat de grond hier flink verstoord zou zijn. Op de plek waar de huizen aan de noordkant van de straat hebben gestaan, was dat inderdaad zo. Maar meer richting het noorden viel dat erg mee. Wellicht dat we hier nog meer vinden.”
Pompkelder
Op de plek waar het archeologisch onderzoek wordt gedaan, wordt de zuidelijke ringweg verdiept aangelegd. Precies op de plek van de molen wordt een pompkelder aangelegd. Dat betekent dat alle vondsten uit de bodem moeten worden gehaald. “Alles voeren we af naar een depot. Daar wordt het schoongemaakt, verder onderzocht en geadministreerd. Uiteindelijk maken we daarvan een rapport. Daar hebben we twee jaar voor."
Aanpak Ring Zuid gaat overleggen met de gemeente of een deel van de vondsten tentoongesteld kan worden in het informatiecentrum Paviljoen Ring Zuid.
Lees ook:
Bij archeologisch onderzoek aan de Brailleweg zijn opmerkelijke opgravingen gedaan uit verschillende periodes. Zo is er een granaathuls gevonden uit de Eerste Wereldoorlog en een reclamebordje van vermoedelijk vlak na de Tweede Wereldoorlog. De opgravingen komen voor een deel vermoedelijk uit het slib van een voormalig stukje van het Helperdiep, vertelt archeoloog André Pleszynski van MUG Ingenieursbureau.
Afgelopen zaterdag organiseerde Aanpak Ring Zuid in samenwerking met archeologen van het ingenieursbedrijf MUG en Combinatie Herepoort een speciale Archeologiedag voor omwonenden van de H.L. Wichersstaat. Op de bouwplaats bij de H.L. Wichersstraat zijn verschillende archeologische vondsten gedaan. De direct omwonenden mochten als eerste de vondsten van dichtbij bekijken.
In 2017 is archeologisch onderzoek gedaan in de omgeving van zwembadcomplex De Papiermolen, vanwege de werkzaamheden voor Aanpak Ring Zuid. In het onderzoek zijn onder andere plantenresten aangetroffen. Daardoor weten we nu iets meer over de tuin die rond de voormalige molen heeft gelegen.