Het raadsel van de kademuur bij de Helperzoomtunnel

“Uit ons onderzoek blijkt dat de oude kademuur archeologisch gezien weinig waarde heeft”, zegt Froukje Veenman. “Daarom kan de muur zonder problemen verwijderd worden. Er zit wel een bijzonder verhaal aan vast.”

Rampjaar

Voor het begin van het verhaal moeten we helemaal terug naar 1672, het ‘rampjaar’ in de vaderlandse geschiedenis. “In dat jaar werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vanuit het buitenland door verschillende overheersers aangevallen. Groningen werd vanuit het zuiden belegerd door de bisschop van Munster (&"http://home.kpn.nl/wijnio2/groenestein.html" target="_blank">borg Groenestein. Het oudste deel van Groenestein is gebouwd in 1685. In 1871 is een grote verbouwing in gang gezet waarbij het landgoed in omvang is verdubbeld.”

Kanaal

“Rond 1790 werd een onverhard voetpad aangelegd van borg Groenestein naar borg Zandvoort", vertelt Veenman. "Deze borg, die nu niet meer bestaat, lag aan het Winschoterdiep. Langs dit pad lag een kanaal van ongeveer 4 meter breed. Waarschijnlijk was dit kanaal bedoeld voor afwatering en mogelijk ook voor het bevoorraden van borg Groenestein. Het pad is later verhard. Bij het archeologisch vooronderzoek hebben we een stuk van dit wegdek teruggevonden.”

Lucratief

“Het landgoed is in 1766 definitief in bezit gekomen van de familie Quintus, dat het gebruikte als vakantiehuis. Het omliggende stuk land was in handen van de familie Onnes. Toen de familie Onnes rond 1850 in financiële problemen kwam, kon Onno Joost Quintus (1781-1872) het land voor een appel en een ei opkopen. Op dat moment was hij lid van Provinciale Staten. Het gerucht gaat dat hij uit hoofde van zijn functie wist dat de staatspoorwegen van plan waren een spoorlijn over het land aan te leggen. Hoe dan ook kon hij een deel van het land voor een lucratief bedrag verkopen aan de staatsspoorwegen. Bovendien bedong hij een treinhalte bij zijn landgoed. Als hij op reis wilde, kon hij de trein bij zijn landgoed laten stoppen.”

Spoorbrug

“De heer Quintus had ook bedongen dat bij de aanleg van het spoor het kanaal intact zou blijven", vervolgt Veenman. "Daarom is rond 1860 een spoorbrug aangelegd over het kanaal, met daarin meerdere duikers (waterdoorgangen). Aan weerszijden van de brug zijn kademuren gebouwd. Deze zijn opmerkelijk lang. Uit archiefonderzoek is gebleken dat hier een soort rangeerterrein heeft gelegen, met meerdere sporen naast elkaar.”

"Als hij op reis wilde, kon hij de trein bij zijn landgoed laten stoppen.”

Oversteekplaats

“Uiteindelijk is de eerste trein in 1868 gaan rijden. Het Helperpad was nog tot rond 1940 een oversteekplek bij het spoor. Uit veiligheidsoverwegingen is de oversteekplaats na de oorlog opgeheven. Tot in de jaren vijftig bleef Groenestein in handen van de familie Quintus. Daarna is het aan de gemeente verkocht. Die heeft van de tuin rond Groenestein een openbaar park gemaakt, met extra toegangen.”

Treinhalte

De geschiedenis van de kademuur zou nooit bekend zijn geworden als op deze plek niet de Helperzoomtunnel was gepland, concludeert Veenman. “De tunnel komt precies op de plek van de treinhalte van Groenestein. Het is misschien een aardig idee om de tunnel te vernoemen naar de familie die het landgoed jaren in handen heeft gehad. De ‘Quintustunnel’ dus.”